Osmanlı Devleti’nin yıkılışa sürüklendiği süreçte, müslümanlar topraklarını kaybetmeye, sömürgeleşmeye ve Batılı toplumlara avantaj sağlayan antlaşmaları imzalamaya mecbur kaldılr. Batı karşısında özellikle teknolojik alanda yaşanan yenilgi İslam coğrafyasında büyük bir travma oluşturdu. Sosyal buhranlar müntesiplerinde üç farklı düşüncenin gelişmesine yol açar, asla dönme ihtiyacı, şiddetli düşmanlık duyguları ve aşağılık kompleksi. Yaşanan buhran sürecinde bazı düşünce adamları geleneğe olan öz güvenlerini ifade ederek, dini, ahlaki ve ilmi anlamda kendi kaynaklarımıza yöneldiğimizde bu makus talihin değişeceğini ileri sürerken, doğrudan sömürgeleşen topluluklar batıya karşı silahlı mücadeleyi/cihatçı yaklaşımları savunurlar. 18. ve 19. yy. Batılıların ortaya koyduğu teknolojik performans karşısında kendi geleneğinin gücünden yararlanamayan ya da bunu gerekli görmeyen (özellikle batıda eğitim alan batı hayranı) kimselerde ise aşağılık kompleksi oluşur.  Osmanlı İmparatorluğu şemsiyesi altında tümden İslam dünyasını yeniden ihya etmek/ayağa kaldırmak  için kurtuluş reçetesi olarak ileri sürülen görüşler bu üç hissiyatın düşünce kalıplarına dökülmesidir. Gelenekçilik, Islahatçılık ve Modernizm başlıkları altında ele alınan fikirlerden her biri ilerleyen süreçte ayrı birer fikir akımı olarak kendisini gösterir. Yakın tarihi doğru anlamak, güncel dini ve siyasî olaylarını sağlıklı çözümleyebilmek ve yeni kurulan devlette taşların nasıl döşendiğini anlamak bakımından bu sürecin bilinmesi önemli bir gerekliliktir.